Kelipot ve Sitra Achra
Aşem iyidir ve Aşem’in doğası iyi olmaktır. Öyleyse Aşem neden kötülük yaratmıştır? Neden adaletsizlik dolu ve kötülerin üstün olduğu bir dünyada yaşıyoruz? Klasik Yahudi felsefesi, bu zaman üstü soruları, Aşem’in iyi olduğu, doğasının iyilik yapmak olduğu, yarattıklarına iyilik vermek, sunmak için dünyayı yarattığı şeklinde cevaplar. Aşem’in yarattıklarına verebileceği en büyük iyilik, Kendisidir.
Bu ödülü kazanmak için Aşem bizim kötü yerine iyiyi seçmek için çaba göstermemiz gereken özgür seçim arenasına yerleştirdi böylece edinilen ödül Zohar’ın bahsettiği gibi “utanç ekmeği” veya kazanılmamış ödül olmayacaktır. Böyle bir seçim, Gelecek Dünya’da ödüllendirilir; burada, ruh, tüm fiziksellikten kurtulmuş ve bu dünyadaki mücadeleleri sırasında dürüstçe bu ödülleri kazanmasının ardından Şekinah’ın Işığı’nda dinlenmektedir. Bu nedenle, kötülüklerin yaratılması, nihai ödüle doğru atlama taşı olan özgür seçim alanını korumak için bir zorunluluktur. Bu görüşte, insanın görevi, Tora ve Mitzvot’a bağlı olarak dünyanın tuzaklarından ve cazibelerinden geçmektir.
Bunlar, Gelecek Dünya’nın (Olam Habah) mutlu ödüllerinin biletleridir.
Daha önce belirtildiği gibi, Hasidism, yaratılışın nihai amacının bu dünyada Aşem için bir konut oluşturmak olduğu görüşünü vurgular.
Aşem, İlahi kaynağını gizleyen bir fiziksel yaratım yaptı, bedeni ve dünyadaki payını arıtmak ve yükseltmek için bedene bir ruh koydu. Ruh, Gelecek Dünya’da çabalarının karşılığı olarak ödüllendirilecek olmasına rağmen, yaratılışın nihai amacı bu dünyadadır. Ruhun en büyük başarısı, kendine özgü doğası hayvansal olan maddi ve kaba bedeni almak ve bunu karanlığı ışığa, acıyı tatlılık haline dönüştürmek için kullanmaktır. Ruhun kendisi bozulmamış ve kutsaldır ve düzeltme gerektirmez. Yaakov’un merdivenden öğrendiğimiz gibi, ruhun bu dünyaya iniş amacı yükselmektir. Burada, Gelecek Dünya’da elde edemeyeceği bir şeyi başarmaktadır. Tüm dünyaların en alt katında olmakla birlikte, yaratılıştaki Aşem’in amacına ulaşmak için hayvani dürtülerini ve tutkuları yenebilir. Bu nedenle Ruh, Aşem’e gerçek anlamda hizmet edebilmek, böylece Aşem’in iradesini yerine getirmek ve bu dünyada İlahi Olan için bir yer, bir Dirah BeTachtonim yaratmak için çabalamaktadır. Shir Hashirim’de (Ezgiler Ezgisi) Kral Şlemo (Süleyman) bu hali “siyah, ama güzel” olarak tanımlamaktadır. Ruh bu dünyanın çaresizliğine ve karmaşasına inerken, inişin amacının çıkış olduğunu anlar.
Bedenin içine iniş karanlık, ancak yaratılıştaki amacın yerine getirilmesi açısından güzeldir. Bu açıdan bakıldığında, kötücül kuvvetlerin varlığının, bir Dirah BeTachtonim yaratma arayışında en büyük zorluğu ortaya çıkardığı sonucu çıkmaktadır. Karanlık ne kadar büyük ve kötülüğün kuvvetleri ne kadar güçlü olursa, o karanlığın ihtişama dönüşümü o kadar parlak olmaktadır.
Kabala, kötülüğü tanımlamak için Kelipah terimini kullanmaktadır. Sözlük anlamı olarak Kelipah, bir meyvenin kabuğu gibi “kabuk” anlamına gelir.
Bir portakal, koruyucu bir kabuğa sahip değilse suyunu içinde tutmaz. Ancak portakalı yediğinde kabuğu atar. Kabuk yalnızca meyveyi korumak için vardır. Aynısı kötülerin varlığı için de geçerlidir. Hasidizm, “iç istek” (Pnimiyut HaRatzon) ve “dış istek” (Chitzoniut HaRatzon) terimlerini kullanır. Bir kişi işe gidince, hayatını kazanmanın tüm ayrıntılarıyla ilgilenir. Bununla birlikte, yalnızca dış isteği ile ilişki içerisindedir. İç arzusu ise gerçekte istediği şeyleri yapmak için para kazanmaktır. Kelipah’ın varlığı Aşem’in dış isteğine bağlıdır, oysa Kedushah (kutsallık) Aşem’in iç isteğinden kaynaklanmaktadır.
Kabala, bu dünyadaki her şeyi Sitra D’Kedushah’ya (kutsallık tarafı) veya Sitra Achra’ya (Saf olmama tarafı) ayırır; kelimenin sözlük anlamı ile “diğer taraf” veya Kelipah tarafını ifade eder. Ortasındahiçbir şey yoktur – her düşünce, konuşma, eylem ya da yaratılışın kaynağı ya Kedushah’ta ya da Kelipah’tadır.
Kutsal taraf, Aşem’in kutsallığının kendisini tamamen O’na feda eden şey üzerine ya yukarıdaki melekler örneğinde olduğu gibi fiilen, ya da her Yahudi’nin özveriyle kendisini Aşem’e teslim etme kapasitesi durumundaki gibi potansiyel olarak inerek genişlemesi ve ikamet etmesidir. Bilginlerimizin, bir kişinin oturup Tora’yı öğrendiğinde Şekinah’ın üzerine indiğini söylediklerinde kastettiği budur. Bununla birlikte, Aşem’e teslim olmayan ayrık bir varlık, yaşam gücünü kutsallığın iç isteğinden almaz. Daha ziyade, yaşam gücü, sonunda Işık’ın varlığın içerisinde sürgün halinde kapatılacak kadar azalması için sayısız daralmalar, büzülmeler ile derece derece inmesi ile haberi olmadan verilir.
Kabalah, Kelipat’ın iki farklı tipini de tasvir etmektedir: Kelipat Nogah – kelimenin sözlük anlamıyla “aydınlatılabilen Kelipah” ve Shalosh Kelipot Hatmayot – “üç tamamen saf olmayan Kelipot”. Kelipat Nogah yükseltilip rafine edilebilirken, üç Saf olmayan Kelipt’un düzeltilmesi ya da kurtulmasının tek yolu bunların yıkımıdır.
Peygamber Hezekiel’in savaş arabasında üç saf olmayan Klipot’a “kasırga”, “büyük bulut” ve “alevli bir ateş” denirken, Kelipot Nogah “etrafındaki yarı saydam [nogah]” olarak tanımlanır. Üç saf olmayan Kelipot’tan koşer olmayan canlıların hatta yenmesi yasak olan bitkilerin örneğin Orlah’ın (bir ağacın ilk üç yılki meyvesi) ruhları akar ve çıkar. 365 yasak buyruk ve yan dallarına ilişkin tüm eylemlerin, konuşmaların ve düşüncelerin varlığı ve yaşam enerjisi de bu Kelipot’tan akar. Kutsal alana giren her şeyin, kutsal olmayan alanda zıttı vardır. Benzer şekilde, fiziksel dünyadaki her şeyin varlığını ve yaşamı enerjisini aldığı ruhsal bir karşılığı vardır. Yahudilerin Nefesh HaBehamit’i, koşer canlıların ruhları, cansız dünya ve yenmesine izin verilen bütün bitkisel alem, yasaklanmamış dünyevi her hareket, konuşma ve düşünce, İlahi Olan uğruna olsun ya da olmasın, tümü Kelipat Nogah’dan kaynaklanır.
Aşem her şeyi karşıtı ile yaramıştır. Bir Yahudi iki farklı ruhun birleşimidir. Kaynağı üst Sefirot’da olan, on ruhsal güçten oluşan Nefesh Elokit, ve yine on ruhsal gücü olan Nefesh HaBehamit ile yan yanadır. Nefesh Elokit’in ruhsal güçleri, Keduşah için çalışırken, Nefesh HaBehamit’in ruhsal güçleri Kelipah için çalışmaktadır. Bu iki ruh, bir kişinin ruhunun “giysileri” olarak adlandırılan düşüncelerini, konuşmalarını ve hareketlerini kontrol etmek için yarışır. Bir kişi sürekli olarak ruh kıyafetlerini Keduşah ya da Kelipah giysileri ile taşıma konusu ile karşı karşıya kalır. Bir kişinin zihninin kontrolünü Nefesh HaBehamit eline geçirirse, ruhunun giysileri hayvani dürtülerin saf olmayanları ile kirlenebilir. Bu saf olmayanlar ise faydasızdır ve ruhu mahveder.
Bu dünyadaki her şeyin yüksek alemlerde bir kaynağa sahip olduğunu açıkladık. Yüksek alemlerdeki Kelipot ve Sitra Achra’nın kaynağı nedir? Kötü, iyi olan Aşem’den nasıl çıktı? Tzimtzum ile ilgili bölümde, ilk Tzimtzum’dan sonra Kav dünyaları yaratmak için boşluğa gönderildiğini ve Atzilut, Beriah, Yetzirah ve Assiyah adlı dört dünyanın oluşumunu açıklamıştık. Bununla birlikte, gerçekte Atzilut’un ortaya çıkışı, Kaos Dünyası (Tohu) adı verilen bir başka aşamadan sonra gerçekleşmiştir ve Kelipah’ın yaratılışı bu dünyadan çıkmıştır.
Aşağıdaki sunum, Arizal’ın öğretilerine dayanmaktadır ve Shevirat HaKelim “Kapların parçalanması” olarak adlandırılır. Midraş, bu dünyanın yaratılmasından önce Aşem’in başka dünyaları yarattığını ve onları yok ettiğini belirtmektedir.
Açıktır ki, Aşem’in onları yaratmasında bazı yararlar vardı ve bunları yok etmesi için de bazı iyi nedenler vardı. Arizal, bunların fiziksel dünyalar olmadığını, ruhsal alemler olduğunu açıklar. Yaratılan ilk dünya, “Kaos Dünyası” idi; Bereşit (Yaratılış) 1: 2’deki “Aşem’in gökleri ve yeri yaratmasının başında, dünya Tohu Vavohu – kaotikti ve boştu”. Tzimtzum ve Sefirot ortaya çıktıktan sonra Sefirot, Kaos Dünyasında birbirleriyle ilişkisi olmadan, bireysel olarak varoldukları şekilde dizilmişti. Hesed, saf Hesed idi ve Gevurah ile hiçbir ilişkisi yoktu. Kaos Dünyasının dayanıksız Kaplarına giren Işık, “dayanaksız Kapları” (Kelim Muatim) taşkın altında bırakacak “çok yoğun ve şiddetli Işıklar” (Orot Merubim) idi. Neticede, Kaplar parçalandı. Bu durum, bir milyon voltluk elektrikle 60 Wattlık ampul çalıştırmakla karşılaştırılabilir. Kaos Dünyasının büyük bir avantajı vardı, zira parlaktı ve yoğun Işıklarla doluydu. En büyük dezavantajı, her Sefirah’ın bencil olması ve bütün Işık’ı kendisi için istemesiydi, diğeriyle paylaşamıyor veya birlikte bulunamıyordu. Bağımsızlık ve egonun kökeni bu nedenle Kaos Dünyası’ndan kaynaklanmaktadır.
Böyle bir dünya var olamazdı, yok edildi ve çok daha iyi bir Düzeltme-Islah Dünyası (Tikkun) inşa edildi. Düzeltme Dünyasında, her Sefırah birbiriyle ilişkili ve birbirine bağlıdır.
Hesed içerisinde Gevurah’ı ve Gevurah Hesed’i içerir. Bu karşılıklı ilişki geniş kaplar ve daha az yoğun “küçük Işıklar” (Orot Muatim) ile birleştiğinde varolabilecek bir dünya yarattı.
Düzeltme hali, tüm uzuvları arasında ahenkli ve simbiyotik bir ilişki bulunan bir insana benzetilir. Kabala’da Sefirot’un “Çemberler” (Igulim) ya da “Doğrusal” (Yosher) şeklinde dizildiği tartışması vardır. “Çemberler” ve “Doğrusal” terimleri Kaos ve Düzeltme ile eş anlamlıdır. Kaos’ta, Sefirot, eş merkezli olarak dizilmiş olup, her çember diğeriyle temas halinde değildir. Doğrusal’da Sefirot, dengeli bir ilişki içeren bir insan şeklinde dizilir.
Kaos Kapları parçalandığında, 288 kıvılcım seviyelerinden “düştü” ve daha düşük yaratılış seviyelerine gömüldüler. Aşağıya düştükçe daha da küçük parçacıklara ayrıldılar. Düşmeye devam ettikçe, bencil kökenleri nedeniyle çok faha fazla sayıda ve daha kaba hale geldiler. Daha rafine edilmiş kıvılcımlar Atzilut’ta özümsenirken, diğerleri, bu seviyelerin “kötü” (veya bağımsız) bölümlerini oluşturacak oldukları Beriah ya da Yetzirah dünyalarına düştüler. En kaba kıvılcımlar Assiyah’a düştü ve sonunda Kelipot’u yarattı.
Kapların Parçalanması’nın İlahi planda kazara gerçekleşmiş bir kusur olmadığı unutulmamalıdır. Aksine bu süreç, insana özgür seçim yapma ve bir Dirah BeTachtonim yaratma mücadelesine sebep olan kötülüğün yaratılmasına izin verdi. Ayrıca, Kelipah’da gizlenmiş olanlar, Kaos Dünyasının orijinal Işıklarıdır. Bir kişi Kelipat Nogah’ı ya da üç saf olmayan Kelipot’u imha etme ya da Teshuvah yoluyla dönüştürdüğünde, o Işıkları serbest bırakır. Her maddi öğede, bu maddi öğenin İlahi Olan’ın uğruna kullanılması durumunda serbest bırakılan kutsallık kıvılcımları vardır. Bazı kıvılcımların biri tarafından serbest bırakılması için yüzlerce, hatta binlerce yıl beklemesi gerekebilir. Bu görev Birur Nitzoztot ya da “Kıvılcımların Arıtılması (Rafine Edilmesi)” olarak adlandırılır.
Bu arıtmanın bir örneği, yemek yemektir. Beden ve ruh gıda ile bir arada tutulur. Her koşer gıda maddesi, Tora öğrenmek ve Mitzvot’u yerine getirmek amacıyla sağlıklı olmak için yemek gibi İlahi Olan’ın uğruna tüketildiğinde serbest bırakılan, salınan kutsallık kıvılcımlarını içerir. Düzeltme Dünyası’ndan kaynaklanan ruh, kökleri Kaos Dünyasında olan bu kıvılcım ile beslenir. İnsan gıdaya bağımlıdır, çünkü ruhu, Kaos Dünyası’ndan kaynaklanan kutsallık kıvılcımlarını içereren yiyecek ile beslenir. Unutulmamalıdır ki, yiyecek eğer İlahi Olan’ın uğruna tüketilmiyorsa, Tora öğrenmesi veya diğer Tanrısal meşguliyetler için yiyeceklerden elde edilen enerjiyi beden kullanana kadar, yiyecek Kelipat Nogah’da kalır. Bununla birlikte, koşer olmayan gıdalar, tüketen kişi kutsal davranışa geri dönene kadar ve böylece geriye dönük olarak yüceltilene kadar veya Aşem’in Kendisi kıvılcımların yükselmesini sağlayana dek Kelipah olarak kalır.
Dünyanın nihai arıtılması, Maşiah ve sonrasındaki Diriliş, Aşem’in “dünyadaki saf olmayan ruhu kaldıracağı” zamanda gerçekleşecektir. Bu dönemde Kelipot’un tamamı kaldırılacak ve İlahi Hizmet, Kedushah aleminde sonsuza dek yüceltilecektir. Bu dönem genellikle dinlenme günü olan Şabat’a benzetilir. Yahudi yasalarına göre, Şabat’ta yalnızca Şabat öncesi hazırlanan yemek yenebilir ve Şabat’ta hazırlanan yemeği yemek yasaktır. Maşiah dönemi ve sonrası Şabat ile kıyaslandığı için şu an “hafta içi”nde yaşıyoruz. Şimdi, tadına o gün bakacağımız, nihai Şabat için hazırlanma, İlahi Olan için bu dünyada bir ikamet yeri inşa etme, çalışma zamanıdır.