İşte, Ham’ın yaptığı eylemi neden yaptığını anlatan başka bir şaşırtıcı Midraş:

Ham neyi amaçlıyordu?

Midraş, Noah’ın neden Kenaan’a lanet ettiği konusuyla ilgilenmektedir. Bilginlerimize göre; Noah, Ham’a lanet ettiğinde şöyle diyordu: “Atah garamta li” – bende buna sebep olan sendin; “şeloh olid ben revi’i” – dördüncü bir çocuğum olamayacağına.” Daha önce bahsettiğimizi hatırlayın. Size bilginlerimizin Noah’ın başka bir çocuk yapmaya çalıştığını, dördüncü bir çocuk sahibi olmaya çalıştığını söylemiştim. Noah’ın üç çocuğu vardı, dördüncüne sahip olmaya çalışıyordu.

Yine, bilginlerimizin bağ ve bahçe arasındaki bu metinler arası paralellikler üzerinde çalışmış olabileceklerini belirtmiştim.

Bir önceki yazımızda bahsettiğimiz gibi, bahçeyi ve bağı karşılaştırdığımızda Eden’den çıkan, Noah’ın çocuklarına paralel dört nehir olduğunu hatırlayalım. Noah’ın kaç çocuğu vardı? Noah’ın bu çocuklarından çıkan ulus adaları üç adet miydi yoksa dört müydü? Metin bu konuda biraz belirsizdir. Üç çocuğun yanında bir dördüncü çocuktan bahsedilir, hemen ardından aslında üç çocuğu olduğu belirtilir.

Noah’ın, gemiden çıkan oğulları Şem, Ham ve Yefet idi. Ham, Kenaan’ın babasıdır.

Bu üçü, Noah’ın oğullarıydı ve tüm dünya onlardan [gelenlerle] tekrar kalabalıklaştı.

Yaratılış 9:18-19

Sanki Noah’ın dört çocuğu olması gerekli gibidir. Eden’den çıkan dört nehir vardı ve Noah’ın yeni dünyasını başlatacak dört ana kol olması gerekiyordu. Böylece Noah, kaderinde olması gerektiğini düşündüğü dördüncü çocuğa sahip olmaya çalışıyordu.

Yine kanıtlara devam edersek, Tanrı neye başladı? Tanrı ne yapıyordu? Tanrı bir insan yarattı. Bilginlerimize göre, Noah, aynı Tanrı gibi bir insan yaratmaya başlamıştı.

Ve Noah, toprak adamı başladı ve bir bağ dikti.

Yaratılış 9:20

Yine, daha önce de bahsettiğimiz gibi, 9. Bölümün başındaki metne bakarsanız, Tanrı, Noah’ı nasıl kutsamıştı?

Tanrı, Noah ve oğullarını mübarek kıldı ve onlara “Verimli olun ve çoğalın” dedi. 

Yaratılış 9:1

Sadece Noah’ın oğullarını değil, Noah’ın kendisini de kutsamıştı. Ayet, “Noah başladı” dediğinde Noah, Tanrı’nın emrini yerine getirmeye, yani, “verimli olmaya ve çoğalmaya” başlıyordu.

Bilginlerimiz, şöyle dediğini aktarır: “Arur Kenaan atah garamta li şeloh olid ben revi’i” – planımı engelledin, bu dördüncü çocuğa sahip olma gücümü elimden alan sendin. “Arur binha revi’it” – ve bu yüzden dördüncü bir çocuğum olmamı engellediğin için; “Arur binha revi’it lihiyot meşameş et zar’am şel eilu” – Ham, senin dördüncü çocuğunu lanetleyeceğim. Metne bir daha  bakarsanız, gerçekten de Ham’ın dört çocuğu olduğunu ve bu çocukların dördüncüsünün Kenaan olduğunu göreceksiniz.

Ham’ın oğulları, Kuş, Mitsrayim, Put ve Kenaan’dır.

Yaratılış 10:6

Yani bir tür kısasa kısas ile Noah, belki de tartışmalı bir bilgelik ile, kendi torunlarından birini lanetlemekte, kendi torununun mirasını yok etmektedir. Midraş’a göre, kısasa kısas olarak, Ham’a “senden intikam alıyorum ve dördüncü çocuğuna lanet ediyorum, çünkü; dördüncü bir çocuğa sahip olmama engel oldun” demektedir. Noah, Ham’ın dördüncü çocuğuna lanet eder, çünkü; Ham, Noah’ın dördüncü çocuğa sahip olmasını engellemiştir.

Ham’ın yaptığı eylemi ister fiziksel, örneğin; hadım etme, ya da psikolojik, örneğin; cinsel suç olsun, Noah’ın çocuk sahibi olmasını engelleyen travmatik bir olay anlatılmaktadır.

Peki, Ham bunu neden yaptı? “Mah ro’oh Ham şesarso” – Ham’ın babasına karşı ağza alınmayacak kadar kötü bir bir suç işlemesi için hangi sebebi olabilir? “Omar lahem” – burada yine Midraş’ın söylediği şaşırtıcı bir şey vardır. Bu, Ham’in kardeşlerine aslında söylediği şeydi. Adam HaRişon – Eden’e geri dönelim. İlk insan, Adam HaRişon’un Yaratılış hikayesinde kaç çocuğu vardı? “Şnei banim hayu lo” – iki çocuğu vardı. Peki, Kayin ve Evel’in hikayesi nasıl sonuçlandı? “Horag zeh et zeh bişvil yeruşat ha’olam” – biri tüm dünyayı miras almak için diğerini öldürür. Kayin’e göre dünya ikisi için yeterince büyük değildi, bu yüzden Kayin, tüm dünyaya hakim olabilmek için Evel’i öldürür. Şimdi de Ham kardeşlerine şöyle diyor; “Avinu” – babamız; “Yeş lo gimmel banim” – babamızın sadece iki değil üç çocuğu var; “V’odenu mevakeş ben revi’i” – ve şimdi dördüncü bir çocuk mu istiyor? “Burada hepimize yetecek kadar yer yok!”

Şimdi bunu aklımızda tutarak, üzüm bağı hikayesindeki sorularımıza geri dönelim.

[1] Ham’ın oğlu Kenaan, neden başta Şem, Yefet ve Ham ile birlikte anılır. Kenaan, üç oğul ile birlikte anıldıktan hemen sonra neden söz konusu üç kişinin Noah’ın oğlu olduğu belirtilir?

[2] Noah, bağı dikmeye başlamadıysa, neye başladı?

[3] Ham, bir şey mi “gördü”, yoksa bir şey mi “yaptı?”

[4] Noah, neden kışkırtıcı Ham’a değil de, Kenaan’a lanet etmektedir?

Noah’ın başladığı iş, bir çocuğa baba olmaya çalışmaktı. Ham ne yaptı? Noah’ın başka bir çocuğa baba olmasına engel oldu. Noah neden yanlış kişiye lanet etmektedir? Noah, kısasa kısas bir intikam amacıyla, Ham’ın dördüncü oğluna lanet etmektedir, çünkü; Noah’ın dördüncü çocuğuna sahip olmasına müdahale etmiştir.

Şimdi şu soruya geri dönelim: Neden 9. Bölüm’ün en başında Kenaan’dan, Noah’ın üç oğlu ile birlikte bahsedilmektedir? Metin, Şem, Ham ve Yefet’ten bahsettikten hemen sonra ve metin dört kişiden bahsettikten hemen sonra “Bu üçü, Noah’ın oğullarıydı” demektedir.

Eğer Ham dünyadaki payını artırmak istiyorsa – ki bu dünyaya dağılan ve dünyayı miras alan bu uluslar olacaklardır – ve Ham bu mirastan payını artırmak istiyorsa, eğer üç çocuk varsa, mirastan payını nasıl artırabilir? Eğer mirastan payınızı artırmak istiyorsanız, bunu nasıl yaparsınız?

Nehirlerin dörtlü olması gerektiği fikrini hatırlayalım. Ham, Noah’ın dördüncü bir çocuğa sahip olma yeteneğinden kurtulursa ve hala kaderde dördüncü bir çocuk varsa, Ham ne yapmak istemiştir?

Noah’ın, gemiden çıkan oğulları Şem, Ham ve Yefet idi. Ham, Kenaan’ın babasıdır

Bu üçü, Noah’ın oğullarıydı ve tüm dünya onlardan [gelenlerle] tekrar kalabalıklaştı. 

Yaratılış 9:18-19

Ayetlere dikkatli bakın! Dördüncü çocuk olarak Ham’ın dördüncü çocuğu verilmektedir. Çok ilginç değil mi? Ham’ın dördüncü oğlu. Dördüncü bir çocuk. Dördüncü nehir. Ham’ın amacı nedir? “Oğlum Kenaan’ı ilk nesle terfi ettireceğim ve bu şekilde bu dört kişi içinde bir pay almak yerine iki pay alacağım. Ben ve Kenaan olacağız, birlikte iki pay alacağız.”

Çift pay! Bunu Tanah açısından düşünürseniz, mirasta iki kat pay size neyi hatırlatıyor? Tora, Yasa’nın Tekrarı Kitabı’nda (21:17) ilk doğan çocuğun iki pay almasından bahseder. Ham kimdir? Ham, ilk doğan çocuk muydu? Hayır! “Noah, şarabın uyuşukluğundan ayıldı ve en küçük oğlunun kendisine yaptığı şeyi anladı” (Yaratılış 9:24). Küçük oğlu! Ham, ilk doğan değildi. Ham, çift payı almaya çalışan, ilk doğan olmaya çalışan küçük oğuldur! Bu size bir şeyi hatırlatıyor mu? Midraş, bu konuya bağlam içinde bakmaktan gelmektedir ve bu hikaye, ilk doğan olma mücadelesiyle ilgili birçok hikayenin ilkidir!

Yaratılış Kitabı’nda ilk doğan konusuna bakalım. İlk olarak Noah’ın çocuklarına bakalım: Şem, Yefet ve Ham. Görünüşe göre en küçükleri Ham’dır. Daha sonra Avraam’ın iki çocuğu vardır. Yişmael ve Yitshak. Yitshak’ın iki çocuğu olur. Esav ve Yaakov. Yaakov’un çocuklarının en büyüğü Reuven, en küçüğü Yosef olur. İlk doğanlar, Yişmael,  Esav, Reuven’dir.  

Ancak büyüleyici temalardan biri, ilk doğan çocuğun her zaman ilk doğan olarak muamele görmemesidir:

Avraam’ın durumunda, Avraam’ın mirasını devam ettiren ilk doğan olmayan Yitshak’tı.

Yitshak’ın durumunda, mirasını devam ettiren ilk doğan olmayan Yaakov’dur.

Yaakov’un durumunda mirasını devam ettiren ilk doğan olmayan Yosef’tir.

Bilginlerimiz belki de bu dinamiğin ilk kısmının burada, Ham ve Noah ile başladığını söylemektedir.

Ham, kendisine iki pay almaya çalışmaktadır – ya da aslında şimdi düşünüyorum da, bilginlerimize göre, bu konu Adam’a kadar geri gidiyor olabilir. Adam’ın iki çocuğu vardı ve bilginlerimize göre Kayin’in amacı çift paya sahip olabilmesi için Evel’i yok etmekti. Böylece tüm dünyaya sahip olabilirdi, sadece yarı payına değil, bunun iki katına!

Bilginlerimizin ne yaptığını görüyor musunuz? Bu anlatıyı yeniden inşa etme biçimleriyle, buradaki öykünün diğer tüm öykülere uyduğunu gösteriyorlar. Aile içindeki konumunu değiştirmeye çalışan birinin hikayesi! Ham, dünyanın üçü için yeterince büyük olmadığını iddia etmektedir: “Bir dördüncü çocuk olacak, o çocuk Kenaan olacak.”

Şimdi harika bir soruya geri dönmek istiyorum. Daha önceki yazılarda, bir yanda bağ ve diğer yanda bahçe arasındaki büyük paralellikleri görmüştük. Bu benzerlikler, bir yanda Yaratılış hikayesi ile diğer yandan Yeniden Yaratılış hikayesi dediğimiz Noah’ın dünyası arasındaki tüm bu paralelliklerin bir devamıdır. Her nasılsa bu paralellikler, bu metinler arası bağlantılar, bizi Noah’ın diktiği bağ hikayesinin Noah’ın dünyasındaki bilgi ağacı hikayesi olduğuna, Noah’ın dünyasında bilgi ağacının nasıl göründüğü sonucuna götürmüştü. Bu neden böyle olsun? Artık bu soruyu yanıtlayabilecek konumdayız ve sonraki yazımızda bakmak istediğim konu bu olacak. Görüşmek üzere.

Kaynak: Rabbi David Fohrman