Yahudi inancına sahip bireyler olarak en sık karşılaştığımız soru “Sonradan Yahudi olunabilir mi?” sorusudur. Bunun nedeni, toplumumuzda yaygın bir şekilde yer alan “Sonradan Yahudi olunmaz, Yahudi doğulur” şeklindeki yanlış bilgidir. Bazıları ise “Yahudi olamazsın, ancak Musevi olabilirsin. Yahudiler seni kabul etmez” demektedirler ki bu da yanlış bir bilgidir. Gelin bu sorunun doğru cevabını halk arasındaki şehir efsanelerinden; komplo teorilerinden değil de doğrudan Yahudi kaynaklarından öğrenelim.
Yahudi kimdir?
Bu sorunun kısa ve net cevabı şöyledir: Yahudi bir anneden doğan veya Yahudiliğe geçiş yapmış bir kişi Yahudi ulusuna dahil ve Yahudi olmuş demektir. Yahudi’yi ayıran özellik her Yahudi’nin sahip olduğu “neşama”da yani ruhundadır. Tanrı, Tora’yı Yahudiler’e vermiştir ve onu öğrenip uygulayabilmeleri için onlara, buna uygun birer “neşama” bahşetmiştir. Yahudi olmayan bir birey, içten bir şekilde Yahudi olmayı ve Tora’nın kurallarına göre yaşamayı arzu ederse geçerli giyur/giyoret (Yahudiliğe geçiş) işlemini geçtikten sonra kabul edilir ve Sinay dağında yapılan kutsama anlaşmasına dahil olur. Yahudiliğe geçiş yapmış bir kişiye sonradan Tanrı tarafından Yahudi neşaması verilmez aksine kişi zaten Yahudi neşaması ile doğmuştur ve onu Yahudiliğe çeken de budur. Bu nedenle, Yahudiliğe geçen bir kişi, Yahudiliğe göre hep bir Yahudi ruhuna sahiptir.
Yahudiliğe Geçişin Aşamaları
Sünnet olmak (yalnızca erkekler için)
Mikve’ye dalmak
Tora’daki 613 mitsvayı (emri) kabul etmek
Bu aşamalar, Bet Din adı verilen dini mahkemeler önünde gerçekleştirilmelidir.
Yahudi Kutsal Kitabı’nda Yahudiliğe Geçiş hakkında ayetler var mıdır?
Yahudi Kutsal Kitabı’nın; Tanah’ın hiçbir yerinde Yahudi bir anneden doğmamış birisinin; diğer bir deyişle Yahudi olmayan birisinin Yahudiliğe geçemeyeceğini söyleyen tek bir ayet bile yer almamaktadır.
Aksine, Tanah’ta Yahudiliğe sonradan geçiş yapmış bir kişinin adını taşıyan bir kitap dahi vardır: Rut!
(Rut 1:1-4)
Hakimlerin egemenlik sürdüğü günlerde İsrail’de kıtlık başladı. Yahuda’nın Beytlehem Kenti’nden bir adam, karısı ve iki oğluyla birlikte geçici bir süre kalmak üzere Moav topraklarına doğru yola çıktı. Adamın adı Elimelek, karısının adı Naomi, oğullarının adları da Mahlon ve Kilyon’du. Yahuda’nın Beytlehem Kenti’nden, Efrat boyundan olan bu kişiler, Moav topraklarına gidip orada yaşamaya başladılar. Naomi, kocası Elimelek ölünce iki oğluyla yalnız kaldı. İki oğul Moav kızlarından kendilerine birer eş aldılar. Kızlardan birinin adı Orpa, ötekinin adı Rut’tu.
Rut, bir Yahudi değil Moavlıydı. Moav, babası Lut ile birlikte olup çocuk doğuran onun büyük kızının oğluydu ve Moavlılar onun soyundan geliyordu:
(Yaratılış 19:37)
Büyük kız bir erkek çocuk doğurdu, ona Moav adını verdi. Moav bugünkü Moavlılar’ın atasıdır.
Rut, daha sonrasında Yahudi inancını benimseyerek Yahudi ulusuna katılmıştır:
(Rut 1:16)
Rut şöyle karşılık verdi: “Seni bırakıp geri dönmemi isteme! Sen nereye gidersen ben de oraya gideceğim, sen nerede kalırsan ben de orada kalacağım. Senin halkın benim halkım, senin Tanrın benim Tanrım olacak.
Aynı şekilde, Tanah’ta kendi adını taşıyan bir kitabı olan Ovadya Peygamber’in de sonradan Yahudi olmuş bir kişi olduğu farklı kaynaklarda yer almaktadır:
Rabbi Meir’in bir öğrencisi olan Efrayim Mikşaa, Rabbi Meir adına şöyle söyledi: Ovadya bir Edomlu Yahudiliğe geçmiş birisiydi.
(Talmud Bavli, Sanhedrin 39b)
(Midraş Rabbah Vayikra 18:2)
Rabbi Yitshak şöyle söyledi: Ovadya Edom’a ilişkin peygamberlikte bulunan bir Edomlu Yahudiliğe geçmiş birisiydi.
Edom, Yakup’un kardeşi Esav’ın atası olduğu (bkz. Yaratılış 36:9) ulustur.
Tanah, Talmud ve Midraş gibi Yahudiliğin temel kaynaklarında sonradan Yahudi olan kişilerden söz ediliyorsa, bir kişi sonradan Yahudi olunamayacağını iddia edebilir mi? Elbette hayır!
Bu nedenle, sonradan Yahudi olunamayacağı, Yahudiliğe geçen kişilerin kabul edilmediği, Yahudiliğe geçenlerin ikinci sınıf görüldüğü gibi iddiaların yalan olduğu açıktır.
Yahudilik’te Yahudi ve Musevi şeklinde bir ayrım bulunmamaktadır. İster doğuştan ister sonradan Yahudiliğe geçen birisine “Yahudi” denir.
Yahudiliğe geçiş yapmak demek, yalnızca Yahudi inancına sahip olmak demek değildir. Yahudiliğe geçiş yapmak demek, Yahudi inancına sahip olmakla birlikte Yahudi ulusuna da katılarak o ulusun bir parçası olmak demektir.
Yahudiliğe Geçiş Yapmak İsteyen Kişiler Neden Reddedilir?
Yahudi geleneğine veya alışagelmiş uygulamalara göre, Yahudiliğe geçiş yapmak isteyen bir kişi üç defa reddedilir ve ona “noahid” (ne anlama geldiği bir sonraki paragrafta anlatılacaktır) olması tavsiye edilir. Bunun nedeni, kişinin samimiyetini ve kararlılığını ölçmektir. Yahudi olmak, büyük bir sorumluluk gerektirir ve Yahudiliğe geçiş yapan birisi ne olursa olsun artık hep bir Yahudi’dir ve Tanrı tarafından bir Yahudi olarak yargılanır. Eğer kişi, üç defa reddedilmesine rağmen tekrar Yahudiliğe geçiş yapmak istiyorsa gerekli şartlar uygunsa geçiş süreç başlatılabilir. Bu genel-geçer bir kural olmayıp, ilgili rabbinin yetkisindedir.
Ben Noah / Noahid ne demektir?
Bir kişi, Yahudi ulusuna katılmadan; yani Yahudiliğe geçiş yapmadan Yahudi inancına sahip olabilir mi?
Bu sorunun cevabı, kesinlikle evettir!
Yahudi olarak doğmayan bir kişi, Yahudi ulusuna katılmadan; Yahudiliğe geçiş yapmadan Yahudi inancına sahip olabilir. Bu kişilere “ben noah” (Nuh’un çocukları) ya da “noahid” adı verilir.
Tanrı, Tufan’dan önce Adem’e ve ailesine 6 emir ve yasa vermiştir. Tufan’dan sonra ise bu emir ve yasalara 1 yenisini ekleyerek; toplamda 7 yasa ve emri Nuh’a ve ailesine, dolayısıyla tüm insanlığa vermiş oldu. Bu emirleri yerine getirenlerin; bu yasalara uyanların ödüllendirileceğini; yerine getirmeyenlerin ise cezalandırılacağını söylemiştir.
Tanah’ta, Tora verilmeden önce Nuh ve Eyüp gibi “doğru kişi” olarak adlandırılan kişiler görmekteyiz. Bu kişileri “doğru kişi” yapan neydi?
Tanrı, Sodom ve Gomora kentlerini neye dayanarak yok etmek istemişti? Tanrı’nın hangi emirlerine; yasalarına karşı gelerek günah işlediler de Tanrı tarafından yargılanarak cezalandırıldılar?
Tora verildikten sonra da, Yunus Kitabı’nda Ninova halkının Tanrı’nın emirlerine; yasalarına karşı gelerek günah işlediklerini fakat daha sonra tövbe ederek affedildiklerini görmekteyiz. Ninova halkı, Yahudi değildiler. Tanrı’nın hangi emirlerine; yasalarına karşı gelmişlerdi? Tanrı onları neden affetti? Yahudiliğe geçiş mi yaptılar? Elbette hayır. Tanrı’nın Nuh’a verdiği emirlere; yasalara döndüler.
Tanrı tüm insanlığa hangi emirleri verdi?
Tanrı, Nuh’a ve dolayısıyla tüm insanlığa 7 mitsva (emir ve yasa) (bkz. Talmud Bavli, Sanhedrin 56a) vermiştir:
1 – Tanrı’ya lanet etmemek
2 – Sahte tanrılara tapmamak.
3 – Cinayet işlememek.
4 – Yasak cinsel ilişkilerde bulunmamak.
5 – Çalmamak.
6 – Yargı sistemi kurmak; adaleti tesis etmek.
7 – Yaşayan bir hayvanın etinden yememek.
Bu 7 emir ve yasa, aslında 7 temel kategoridir ve içerisinde pek çok ayrıntılar barındırır. Örneğin “yasak cinsel ilişkide bulunmamak” ne demektir? Hangi ilişkiler yasaktır? Adaleti nasıl tesis edebiliriz? Bu ayrıntıları da ancak Tanrı’nın bunun için özel olarak seçtiği ve görevlendirdiği kişilerden öğrenebiliriz: Yahudi ulusundan! Tanrı, Yahudi ulusunu uluslara ışık olması; onlara yol göstermesi için seçmiştir.
Bir “noahid” Tanrı’nın yalnızca Yahudi ulusunu sorumlu tuttuğu emir ve yasalara uymamalıdır. Örneğin, Bir “noahid” Tanrı noahidlere emretti diyerek sünnet olmamalı; noahidlere emretti diyerek Şabat’ı tutmamalı, noahidlere emretti diyerek Yahudi bayramlarını kutlamamalıdır. Çünkü Tanrı’nın emirlerine ve yasalarına ekleme ya da çıkarma yapmak kesinlikle yasaktır! Bir noahid bu ritüelleri sadece kendi içinden gelerek, bunların noahidlere Tanrı tarafından verilmiş emirler olmadığının bilincinde olarak yerine getirebilir.
Bir kişinin “noahid” yani “diğer uluslar arasında doğru kişi” olarak kabul edilebilmesi için, noahidlere verilen 7 kategorideki emirlere ve yasalara ancak Tanrı emrettiği için uymalıdır. Kişi, Tanrı emrettiği için değil de kendisine mantıklı göründüğü için bu emirlere ve yasalara uyuyorsa bu o kişiyi “doğru kişi” yapmaz.
Yahudi kaynakları “noahidler” hakkında neler söylemektedir?
(Talmud Bavli, Sanhedrin 59a)
Tora, çalışan bir goy (Yahudi olmayan kişi) bir Kohen Gadol (Başkâhin) gibidir.
Tora çalışan bir goy ifadesi, Yahudi inancını benimseyen fakat Yahudi ulusuna katılmayan bir kişiyi ifade eder. Talmud, böyle bir kişinin “en üst din görevlisi” olan Kohen Gadol kadar değerli olduğunu öğretir.
Bu nedenle, Yahudiliğin Yahudi olmayanları insan saymadığı, Yahudi inancına sahip kişileri kabul etmediği gibi iddiaların yalan olduğu açıktır.
Yazan: Bilge Kaan Ergün