Tekrar merhaba, bugüne kadar yazdıklarımızın üzerinden kısaca geçelim mi?

Temelde yaratılış hikayesine bakıyorduk ve bu hikayeyi Tufan sonrası hikayeyle karşılaştırıyorduk; bir tarafta Yaratılış Kitabı’nın Birinci Bölüm ve diğer tarafta Yaratılış Kitabı Sekizinci Bölüm bulunuyordu. İlk hikayede dünya, Kutsal Kitap’ın yaratılışın altı günü olarak tanımladığı şekilde gelişiyordu ve ikinci hikayede gördüğümüz ise Noah’ın dünyasının bir nevi yeniden yaratılışıydı. Bu hikayeler arasındaki paralellikleri göstermiştik.  Yaratılış hikayesinde meydana gelen neredeyse her olay, Tufan sonrası hikayede meydana gelen bir olaya karşılık geliyordu, bir yeniden yaratılışı çağrıştırıyordu. Bakınız: Benzer Dünyalar ve Yeniden Yaratılış?

Bu benzerlikler, Şabat dediğimiz Tanrı’nın yedinci gününde doruk noktasına ulaşmıştı ve bizi Noah’ın dünyasında, son yazılarımızda bahsettiğimiz gökkuşağı antlaşmasına götürmüştü. Şabat fikri ile gökkuşağı antlaşması fikri arasında bağlantıların bulunduğuna ulaşmıştık. Ancak bağlantılar bizi Yaratılış 1. Bölüm ile  Yaratılış 8. Bölüm arasına değil, farklı bir Şabat anlatımına, Mısır’dan Çıkış 31. Bölüm’deki Altın Buzağı hikayesinden önceki hikayeye götürmüştü. Yahudilerin Şabat’ı tutması gerektiği anlatan bu bölüm ile gökkuşağı antlaşması arasında bağlantıları görmüştük.Bazı nedenlerden dolayı Tora,  Yaratılış 9. Bölüm, Yaratılış 1. Bölüm’e geri dönmek yerine, Çıkış Kitabı’na sıçrıyor gibi görünüyordu. Bakınız: Noah’ın Dünyası’nda “Şabat” var mı?

Bu bizi meraklandırıyor – ve bu belki daha sonra ele alacağımız bir şey – acaba bir buzdağının üst kısmını görüyor olabilir miyiz?  Burada henüz bilmediğimiz bir şeyler oluyor olabilir mi? Yani, gökkuşağı antlaşması ile İsraeloğulları’nın Şabat Günü’nü yerine getirmesi arasındaki bağlantıları gördüğümüz gibi, kaçırdığımız başka bağlantılar var mı? Başka bir deyişle, Noah’ın yeniden yaratılış dünyası ile  Çıkış 31. Bölüm arasında başka bağlantılar devam ediyor mu? Daha önce bahsettiğimiz gibi; İsrael’in Şabat’ı tutması ile gökkuşağı antlaşması arasında metinsel benzerlikleri “antlaşma” için “brit“, “işaret” için “ot“, “nesiller boyu” için “L’dorot Olam”, “sizinle Ben’im aramda” için “Beini U’bein” ve “sonsuza kadar” için “L’olam”, “kesmek” için “venichratah” kelimeleri görmüş, gökkuşağı antlaşmasının , Mısır’dan Çıkış 31. Bölüm’de Şabat hikayesinde yeniden belirdiğini farketmiştik.

Bence bu noktadaki en büyük soru, bu iki hikaye arasındaki tüm bu metinler arası bağlantıları gördükten sonra başka bir şey de görmüştük. Gökkuşağı antlaşmasının kendisine bakıyorduk ve bunun çok etkileyici bir şekilde düzenlendiğini fark etmiştik ve bir kiyastik X yapısının var olduğu görmüştük. Şimdi, asıl soru şu ki eğer gökkuşağı antlaşması ile Şabat hikayesi arasında metinlerarası benzerlik varsa ve gökkuşağı antlaşması hikayesi bir merkez çevresinde yapılanmış bir kiyastik yapıya sahipse, acaba söz konusu Şabat hikayesi’de benzer biçimde bir X örüntüsüne sahip mi? O hikaye de bir kiyastik yapıya sahip mi?

Bu neden önemlidir? Çünkü bir kiyazma bizi merkeze odaklıyor. Gökkuşağı için bir merkez belirleyebildiysek ve Şabat’ın da aynı türden bir yapıya sahip olduğu ortaya çıkarsa, bu büyüleyici olabilir. Bu durumda, bir sonraki soru şu olur: Eğer Şabat’ta bir merkez varsa ve gökkuşağında bir merkez varsa, bu merkezler birbiri ile nasıl ilişkilidir? Ya da birbirleriyle ilişkili midir? Başlayalım:

Şabat hikayesi, Çıkış 31. Bölüm, 13. ayet’te başlıyor:

Zira [Şabat], sizi Benim – Aşem’in – kutsal kıldığımın bilinmesi için, nesilleriniz boyunca, sizinle aramda bir işarettir.

Çıkış 31:13

Şabat, aynı gökkuşağı gibi nesiller boyunca Tanrı ile İsrael arasında bir işaret olacak. Şabat hikayesinin başlangıcında bu tema ile karşılaşıyoruz. Eğer, gökkuşağı hikayesindeki gibi bir kiyastik yapı varsa, aynı temaya hikayenin sonundaki 17 .ayette rastlamamız gerekir. Görelim var mı?

[Çünkü] O, Bene-Yisrael ile aramda, Tanrı’nın gökleri ve yeryüzünü altı günde yaptığına, yedinci günde ise işi bırakıp dinlendiğine dair ebedi bir işarettir.”

Çıkış 31:17

Evet! Şabat bir kez daha İsrael ile Tanrı arasında ebedi bir işarettir!

İlk simetrik öğeyi bulduk. Devam edelim:

Şabat’ı korumalısınız…

31:14

İki ayet altta,

Bene-Yisrael, Şabat’ı nesilleri boyunca ebedi bir antlaşma şeklinde uygulayarak Şabat’ı gözetsinler.

31:16

Türkçe çeviride 14. ayette Şabat’ı “korumak”, 16. ayette Şabat’ı “gözetmek” olarak farklı tercüme edilen kelimenin orijinal metinde aynı kelime (שָׁמַר) olduğuna dikkat ediniz.

O halde, ikinci simetrik öğeyi de bulduk. Şabat’ı tutacağız. Devam edelim:

…çünkü o sizin için kutsaldır….

(31:14)

Şabat bizim için kutsaldır. Şabat’ın kutsal olması ile ilgili sonraki ayette bir bölüm var mı?

…Tanrı Adına kutsaldır…

(31:15)

Üçüncü simetrik öğe, Şabat kutsaldır.

…onun [kutsiyetini] ihlal eden, kesinlikle idam edilecektir – çünkü [Şabat günü] içinde her kim melaha yaparsa, o can, halkının içinden kesilip atılacaktır.

(31:14)

… Şabat günü melaha yapan herkes kesinlikle idam edilecektir.

(31:15)

Dördüncü simetrik öğe, iş yapma yasağı ve Şabat kurallarını ihlal edenlere karşı yaptırımlardır.

Bu dört simetrik öğe bizi merkeze getirdi. Merkezde kalan kelimelere bakalım.

Merkezi öğe:

Altı gün boyunca iş yapılabilir; fakat Cumartesi, tam bir işten el çekme günüdür.

(31:15)

Öyleyse, Şabat hikayesi ile gökkuşağı hikayesi arasında metinlerarası benzerliklere ilave olarak, aynı gökkuşağı hikayesinde olduğu gibi, Şabat hikayesinde de bir kiyastik yapı olduğunu ve bu yapının bizi merkeze yönlendirdiğini keşfettik.

Gökkuşağı hikayesindeki merkez,

Yeryüzüne bulutlar getireceğim zaman, o, Benimle yeryüzü arasındaki antlaşmanın işareti olacaktır.

ile

Şabat hikayesindeki merkez,

Altı gün boyunca iş yapılabilir; fakat Cumartesi, tam bir işten el çekme günüdür.

arasındaki ilişki nedir?

Bence bu büyük bir gizem ve bu sorunun yanıtının gökkuşağının ve Şabat’ın anlamını çok derin bir şekilde anlamamıza yardımcı olacağını düşünüyorum.

Sonraki yazımızda Şabat ve onun anlamı hakkında derinlemesine düşünmeye çalışacağız ve Şabat hakkında sorular soracağız. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere.

Önceki Yazı: Sayısal Merkez, Tematik Merkez

Sonraki Yazı: Dinlenmenin Anlamı

Kaynak: Rabbi David Fohrman