1492’de Yahudiler İspanya’dan sürüldü. Bazıları Batı’ya Amerika’yı keşfetmek için giderken çoğunluğu toplu halde Doğu’ya Türkiye’ye gittiler ve onaltıncıyüzyılın başında, bir dizi Yahudi Kutsal Topraklar’da Safed şehrine yerleşti.
Yahudi dünyasını değiştirecek ve şekillendirecek bu mistik kentte seksen yıllık bir dönem boyunca Yahudi yaşamı ve etkinliği için bir rönesans gerçekleşti.
Şehrin Rabi’si, ünlü Rabi Joseph Karo’dan başkası değildi. Çağdaş Yahudi Yasası’nın kaynağı ve kökeninin izini takip ettiği Bet Yosef adlı anıtsal eserini yazdıktan sonra, Yahudi Yasa Kanunun yasalara harfiyen uyan uygulamalarını özetlediği Yahudi Yasa Kanununu (Shulchan Aruch) yazdı.
Şehrin mistikleri daha az ünlü değildi. Ramak olarak bilinen Rabi Moses Cordevero, Pardes Rimonim adlı anıtsal bir Kabalistik eser yazdı. Bununla birlikte, o günün en meşhur Kabalisti, dünyaca “Kutsanmış Hatırası ile İlahi Rabbi Isaac) kelimelerinin akronimi olan Arizal (1534-1572) olarak bilinen kişi idi.
Arizal 38 yıl boyunca yaşamış olmasına rağmen olağanüstü bir ruha sahipti ve yaratılışın tüm sırları ona açıktı. Hayatının yalnızca son iki yılında en başta gelen öğrencisi Rabi Chaim Vital ile tanıştı. Arizal’in kendisi hiçbir zaman kitap yazmazken, tüm sözleri Rabi Chaim Vital tarafından sadakatle kaydedildi ve Kitvei Ari’ye dediğimiz “Arizal’ın yazıları” na kaydedildi.
Zohar’ı kapsamlı bilgi ve rehberlik olmadan çözmek zordur. Kitvei Ari ve Zohar arasındaki ana ilişki, Arizal’ın öğretileri olmadan Zohar’ın fazla anlamlı olmamasıdır. Çok şiirsel bir metin olan Zohar’ı inceleyebiliriz, ancak herhangi bir sistemi veya yapıyı tespit etmek zordur. Kitvei Ari’yi tanıdıktan sonra, Zohar’ın bilgisi açılmaya, gözlerimizin önüne açılmaya başlanır.
Kitvei Ari’nin ana çalışması Etz Chaim’tir (Yaşam Ağacı). Bu eser Kabala’nın kuramsal temelini açıklamaktadır. Bu eserin içeriğine hakim biri için, gerisi açığa çıkmış demektir. Daha sonra, Pri Etz Chaim (Yaşam Ağacı’nın Meyveleri) ve Shaar HaKavanot (Meditasyon Kapısı), Etz Chaim’in çeşitli öğretilerini, tsitsit ya da tefilini taktığında, dua ettiği ya da matzah yediğindeki meditasyonlar gibi her türlü günlük duruma nasıl uygulayacağını gösterir.
Bu noktada Shemonah Shearim (Sekiz Kapı) olarak bilinen eserler üretildi. İlk kapı olan Shaar HaHakdamot (Girişler Kapısı), Etz Chaim ile aynı teorik zemini kapsamaktadır. İkincisi, Shaar Maamarei Rashbi, “Zohar Öğretileri Kapısı”; Üçüncüsü ise “Talmud Öğretileri Kapısı” olan Shaar Maamarei Chazal’dır; Dördüncüsü Shaar HaPesukim, “Kutsal Kitap Ayetleri Kapısı”; Beşincisi Shaar HaMitzvot, “Buyrukların Kapısı”; Altıncı, “Meditasyon Kapısı” olan Shaar HaKavanot’tur; Yedincisi Shaar Ruach HaKodesh, “İlahi İlham Kapısı”; Sekizinci ise “Reenkarnasyon Kapısı” olan Shaar HaGilgulim’dir. Pek çok açıdan, genel bir tekrar olan ve Arizal’ın sistemini meditatif bir disiplin olarak nasıl kullanılacağını anlatan Shaar Ruach Hakodesh, tüm Kitvei Ari’nin anahtarıdır, çünkü önceki kapıların tümü teori ile ilgilenirken Shaar Ruach Hakodesh bunun nasıl uygulanacağını öğretmektedir.
Kabalayı kapsamlı bir sistem haline getiren Arizal’dı. Bugün bu sisteme Lurianik Kabala deniyoruz. Rabi Chaim Vital, Arizal’ın adına “Bu bilgeliği açığa çıkarmanın bir Mitzvah” olduğunu yazmaktadır. Bunun anlamı, Arizal dönemine kadar Kabala’nın sadece kapalı bir çevrede tutulmasına rağmen artık Kabala öğretilerinin yaygın olarak öğretilmesinin zamanının gelmiş olmasıdır. Arizal’ın öğretilerini ve öğrencilerini takip eden Kabala’nın Lurianik okulu, Yahudi dünyasında devrim yapmış ve Kabala çalışmalarını yaygınlaştırmıştır.
KİTABI OKU
Rabbi Nissan Dovid Dubov